:دانلود فایل متن کامل پایان نامه در سایت
sabzfile.com
دانشگاه باقر العلوم علیه السلام
دانشکده: علوم اجتماعی
پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد
رشته : علوم اجتماعی
عنوان :
کارکردهای اجتماعی دین از دیدگاه علامه طباطبایی و دورکیم
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
این پژوهش به دنبال آن است تا به بررسی تطبیقی کارکردهای اجتماعی دین از دیدگاه دورکیم و علامه طباطبایی بپردازد تا بدین وسیله وجوه اشتراک و افتراق دیدگاههای آنان رادر این زمینه نشان دهد.
دورکیم و علامه طباطبایی با وجود اینکه دارای مبانی نظری متفاوتی هستند، اما هر دو برضرورت همیشگی دین و قوانین دینی در جامعه اذعان دارند.به اعتقاد دورکیم دین بر حسب نوع جوامع خصوصیات متفاوت پیدامیکند. ایشان برای دین دو بعد عقیدتی و مناسکی مطرح می کند اما عنصر اصلی دین را بعد مناسکی آن می داند. آنچه که در تبیین کارکردی دورکیم از دین اهمیت دارد کارکردهای اجتماعی مناسک دینی است که عبارتند از :انضباط بخشی، وحدت بخشی، خوشبختی بخشی ، حیات بخشی و تقویت قوا . بر این اساس دورکیم کارکردهای دین را در بعد اجتماعی آن خلاصه می کند.
اما علامه طباطبایی بر این باور است که دین در سه بعد عقیدتی ،اخلاقی و عملی دارای کارکردهای فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی است . از جمله کار کردهای اجتماعی دین از نظر ایشان می توان به اصلاح جامعه، تنظیم زندگی اجتماعی، شکوفایی فرهنگ و تمدن و…اشاره کرد. به اعتقاد علامه (ره) تنها راهی که اجتماع انسانی را از تشتت و تفرقه نجات میدهد، دین است ؛ چرا که دین برای رفع و حل اختلاف جوامع بشری و ایجاد وحدت و همبستگی اجتماعی آمده است.
بنابر این میتوان گفت که علامه و دورکیم با وجود پیش فرض های متفاوت در بحث دین،بر نقش محوری دین در جامعه تأکید دارند و کارکردهای اجتماعی مشابهی را برای دین مطرح کردهاند. اما تبیین علامه(ره)از کارکردهای دین ناظر به همه ابعاد وجود انسان است که برخلاف دورکیم اولاًبا تقلیل گرایی همراه نیست. ثانیاً کارکردهای دین را در راستای سعادت و کمال انسان میداند و ثالثاً کارکردهای اجتماعی دین را نه تنها در ساختار جامعه بلکه در محتوای جامعه هم مطرح میکند.
فهرست مطالب
2- سؤالات اصلی و فرعی پژوهش… 5
3- علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن. 5
4-1-6-تعاریف اصطلاحی دین و عوامل اصلی بروز اختلاف در آن. 11
1- حوزه های دین پژوهی و مسأله تعریف دین.. 11
4- رهیافتهای نظری در تعریف دین.. 16
1-4- تعاریف اصطلاحی دین از نظر دانشمندان اسلامی.. 16
2-4- تعاریف اصطلاحی دین از نظردانشمندان غربی.. 18
3-6-تعریف کارکرد و انواع آن. 22
2-3-6- کارکردهای مناسب و نامناسب… 24
3-3-6- کارکردهای آشکار و پنهان. 25
فصل دوم: دیدگاههای اساسی درباره کارکردهای دین.. 31
دیدگاههای اساسی در باره کارکردهای دین.. 33
1- کارکردهای دین برحسب نوع نگرش( مثبت یا منفی بودن) 33
نقد نظریه مارکس و مارکسیست ها 35
1-2-1- همیشگی بودن کارکردهای مثبت دین.. 36
2-2-1- مقطعی بودن کارکردهای مثبت دین.. 37
2- کارکردهای دین برحسب قلمرو آن. 40
1-2- نظریات حداقلی دین و نقد آنها 40
4-1-2- نظریه روشنفکران مذهبی.. 49
2-2- نظریه حداکثری دین و نقد آن. 53
فصل سوم: دین و کارکردهای اجتماعی آن از دیدگاه دورکیم.. 59
بخش اول: کلیاتی درباره دورکیم. 60
2- زمینه فکری و اندیشههای اصلی دورکیم. 64
3- رویکرد روش شناسی دورکیم در دین پژوهی.. 69
بخش دوم: کارکردهای اجتماعی دین از نظر دورکیم.. 74
1-1- دورکیم و بعد مناسکی دین.. 77
2- دین و خصوصیات آن در جوامع مختلف از نظر دورکیم. 83
1-2- دین و خصوصیات آن در جوامع ابتدایی.. 87
2-2- دین و خصوصیات آن در جوامع صنعتی امروزی.. 90
3- دورکیم و تبیین کارکردی دین.. 95
4- دین به مثابه نهاد اجتماعی و کارکردهای آن از نظر دورکیم. 99
1-5- انتقادات روش شناسانه. 104
2-5- انتقادات مردم نگارانه و تجربی.. 105
فصل چهارم: دین و کارکردهای اجتماعی آن از دیدگاه علامه طباطبایی.. 109
بخش اول: کلیاتی درباره علامه طباطبایی.. 110
1- زندگی و آثار علامه طباطبایی.. 110
2- اندیشههای اصلی علامه طباطبایی و نوآوریهای او در ابعاد مختلف… 113
3- رویکرد روش شناسی علامه طباطبایی در دین پژوهی.. 114
4- هستی شناسی علامه طباطبایی.. 115
بخش دوم: دین و کارکردهای فردی و اجتماعی آن از دیدگاه علامه طباطبایی.. 118
2- دین و نظریه فطرت علامه. 122
3- دین و ماهیت اجتماعی آن. 124
4- کارکردهای دین از دیدگاه علامه طباطبایی.. 125
1-4- پیش فرضهای علامه طباطبایی در بحث کارکرد دین.. 126 جستجو در سایت :
3-1-4- سازگاری عقل و دین.. 126
5-1-5- دو ساحتی بودن دین.. 127
2-4- کارکردهای فردی و اجتماعی دین از دیدگاه علامه. 128
1-2-4-کارکردهای فردی دین.. 128
1-1-2-4- کارکردهای نگرشی دین.. 128
1- کارکردهای نگرش ایمانی در قرآن. 130
2- کارکردهای معرفت زایی دین.. 131
1-2-2- تبیین خصوصیات پیامبران. 133
2-2-2- معرفی انگیزه بعثت پیامبران. 133
2-1-2-4- کارکردهای دین در عرصه اخلاق.. 136
1- شناخت فضائل و رذائل اخلاقی.. 138
3- پشتیبانی از اصول اخلاقی و ضمانت اجرای آن. 141
3-1-2-4- تامین سعادت دنیوی و اخروی انسان. 143
4-1-2-4- تأمین بهداشت جسمی و روحی انسان. 145
2-2-4- کارکردهای اجتماعی دین.. 146
2-2-2-4-ایجاد وحدت و همبستگی اجتماعی.. 147
3-2-2-4- تنظیم زندگی اجتماعی انسان. 148
4-2-2-4- شکوفایی تمدن و فرهنگ… 149
5-2-2-4- حفظ منافع افراد ورفع اختلافات اجتماعی.. 150
6-2-2-4- کارکردهای اجتماعی دین در عرصه احکام عملی(فقه) 151
1-کلیاتی در باب احکام عملی.. 151
1-1- معنای لغوی و اصطلاحی احکام. 151
3-1- ابواب فقه از نظر علامه طباطبایی.. 153
2- کارکردهای اجتماعی احکام دینی بر حسب ابواب فقهی. 154
1-2- فقه عبادی و کارکردهای اجتماعی آن. 154
1-1-2- کارکرد اجتماعی نماز. 155
2-1- 2- کارکرد اجتماعی حج.. 156
3-1-2- نماز، روزه و حج وسیله رفع اختلافات طبقاتی 158
4-1-2- کارکرد اجتماعی خمس و زکات.. 158
2-2- فقه معامله ای و کارکردهای اجتماعی آن. 159
1-2-2- قوام و ثبات اجتماعی.. 159
2-2- 2- تأمین عدالت اجتماعی.. 161
3-2-2- معاملات اقتصادی باطل و کارکردهای منفی آن 162
3-2- فقه سیاسی و کارکردهای اجتماعی آن. 165
1-3- 2- حکومت ضامن اجرای احکام فقهی و حکومتی 166
2-3- 2- حکومت حافظ حقوق و منافع اجتماعی انسان 171
فصل پنجم: بررسی تطبیقی دیدگاهها 172
بخش اول: وجوه اشتراک دیدگاه علامه طباطبایی و دورکیم. 173
2- اشتراک در کارکردهای مثبت دین.. 176
3- اشتراک دردائمی بودن دین.. 176
4- اشتراک درپیوند دین و جامعه. 177
بخش دوم: وجوه افتراق دیدگاه دورکیم وعلامه طباطبایی.. 179
1- پیش فرضهای متفاوت در تعریف دین.. 179
2-2- تفاوت در هستی شناسی.. 185
3-2- تفاوت درانسان شناسی.. 186
8- کارکردهای دین برحسب برحسب قلمرو آن. 198
9- کارکردهای اجتماعی دین بر حسب ابعاد دین.. 199
ب) پایان نامهها و مقالات… 217
در عصر جدید با رشد علوم به ویژه علوم تجربی تبیین کارکردی رواج یافته است . این تبیین به بررسی پدیده ها بر اساس پیامد و آثار شان در زندگی فردی و اجتماعی انسان می پردازد و در عرصه های مختلف از جمله دین توجه بسیاری از دانشمندان از جمله جامعه شناسان ومردم شناسان و متکلمان را به سوی خود معطوف داشته است . سؤالی که در تبیین کارکردی دین مطرح می شود این است که دین چه نقش و کارکردی در زندگی انسان دارد ؟
از بین جامعه شناسان دورکیم را به عنوان بنیانگذاری کارکردگرایی در عصر جدید می دانند که در تبیین دین بر جنبه اجتماعی آن تاکید دارد . ایشان توجهی به صدق و کذب ادیان و حقانیت دین و گزاره های دینی ندارد و صرف نظر از حقانیت دین و با روش علمی به مطالعه دین و آثارو کارکردهای آن می پردازند .
متفکرین و اندیشمندان اسلامی نیز از گذشته های دور به پیامدها وکارکردهای دین توجه داشته اند .آنها در ضمن مباحث مختلف دینی به این موضوع نظر داشته ، اما به طور مستقل به این موضوع نپرداخته اند . بنابراین نیاز بشر به دین و اینکه دین پاسخگوی چه نیازی از نیازهای انسان است همواره مورد توجه اندیشمندان اسلامی بوده وتوجه به این مساله در بین آنها سابقه ای طولانی دارد . اما آنچه که دین پژوهان اسلامی در مطالعات دینی خود به آن عنایت دارند توجه به حقانیت دین و صدق و کذب آن است ، علامه طباطبایی نیز از این جمله است . ایشان ضمن تبیین و تفسیر دین حقانیت آن را مد نظر داشته و به دفاع عقلانی از آن می پردازند .
دورکیم و علامه طباطبایی با وجود پیش فرض های متفاوتی که از دین دارند در آثار خود به نقش و کارکردهای اجتماعی آن پرداخته اند وحضور دین در زندگی اجتماعی را یک ضرورت می دانند.هدف از انجام این پژوهش بیان کارکردهای اجتماعی دین از دیدگاه این دو متفکر و یافتن وجوه اشتراک و افتراق دیدگاههای آنها می باشد که به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
1- بیان مساله
انسان موجودی اجتماعی است که بدون حضور در جامعه و تعامل با دیگران از عهده پاسخگویی به نیازهای متنوع زندگی خویش بر نمی آید . این معاشرت و تعامل در زندگی اجتماعی باید مبتنی بر قانون باشد و گرنه به اختلال در نظام اجتماعی منجر خواهد شد.زیرا سود جویی و حب ذات که از صفات غریزی انسان است، او را به سوی تضییع حقوق دیگران سوق میدهد . بنابراین برای کنترل صفات غریزی انسان وجود قانون امری ضروری به نظر میرسد. از بین همه قوانین این قوانین دینی هستند که بیش از هر قانون دیگر میتوانند در این زمینه مؤثر باشند و درثبات نظام اجتماعی نقش ایفا نمایند.
بنابراین قوانین ، اصول و ارزشهای ثابتی که دین آنها را برای انسان فراهم میکند، برای رفع نیازهای اجتماعی وی بیش از هر چیز دیگر اهمیت دارند . دین در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته الهی و بشری تقسیم میشود. دین بشری دینی است که بشر با فکر خود برای خویش تدوین کرده است. اما دین الهی از سوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده است.
دین چه منشأ الهی داشته باشد چه بشری، از نگاه اندیشمندانی که از منظرهای متفاوتی به مطالعه آن پرداخته اند، دارای کارکردهای مختلفی از جمله کارکردهای اجتماعی در زندگی انسان است. کارکرد در اصطلاح جامعه شناسی غالباًبه معنی کار، نقش و وظیفه استعمال میشود. علاقه جامعه شناسان از جمله دورکیم به مطالعه دین عمدتاً ناشی از تأثیراتی است که دین در حیات اجتماعی انسان دارد. دورکیم دین را به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر می گیرد و علت موجده آن را انسان و زندگی اجتماعی می داند.
علامه طباطبایی بر خلاف دورکیم برای دین منشأ الهی قائل است. از نظر ایشان نیز دین و قوانین دینی به دنبال پاسخگویی به نیازهای ضروری انسان می باشند . دورکیم و علامه طباطبایی که هر کدام از اندیشمندان بر جسته زمان خود هستند، بر نقش مؤثر دین درحیات اجتماعی بشر تأکید دارند.
در این پژوهش بر آنیم تا به بررسی تطبیقی دین از دیدگاه دورکیم و علامه طباطبایی بپردازیم وکارکردهای اجتماعی دین را از نگاه آنان مقایسه کرده و وجوه اشتراک و افتراق آنها را بیان نماییم.
تعداد صفحه : 241
قیمت : 14700 تومان